با توجه به امر به معروف و نهي از منكر و آثار مفيد و ارزنده آن، مي توان فهميد كه ترك آن چه وضعيت دردناك و اسفباري در جامعه به وجود خواهد آورد. قرآن كريم از كساني كه نهي از منكر نمي كردند به بدي ياد مي كند و مي فرمايد:
«كانوُا لا يَتَناهَون عَن مُنكرٍ فَعَلوُهُ لَبِسَ ما كانوُا يفعَلوُنَ» از كار زشتي كه ديگران انجام مي دادند، نهي نمي كردند. چه بد كاري مي كردند.
بنابراين از نظر قرآن، ترك نهي از منكر به عنوان يك امر ناپسند شمرده مي شود.
¤ آثار فردي
ترك امر به معروف و نهي از منكر رفته رفته انسان را نسبت به دستورات الهي سست و بي اعتقاد خواهد ساخت. انساني كه ببيند ديگران احكام الهي را زير پا مي گذارند و آزادانه محرمات الهي را مرتكب مي شوند و هيچ كوششي در جهت جلوگيري از رفتار حرام آنها انجام نمي شود، كم كم نسبت به شيوع محرمات الهي در جامعه بي تفاوت خواهد شد. لازمه دينداري واقعي اين است كه انسان احساسات و عواطف خود را در جهت دين خود صادقانه به كار گيرد و با دينداران دوستي و با دشمنان دين خصومت ورزد. اين چنين است كه امر به معروف و نهي از منكر با ايمان و دينداري پيوندي ناگسستني دارد.
از ديگر پيامدهاي منفي ترك امر به معروف و نهي از منكر، شريك شدن انسان ها در معاصي اهل گناه است، چرا كه سكوت در مقابل گناهكار به منزله تأييد عمل اوست. وقتي شخص مجرم مشاهده كند ديگران در مقابل رفتار نادرست او عكس العمل نشان نمي د هند در انجام محرمات الهي جرأت پيدا مي كند. به طور كلي هر كس كه با عده اي در رفتارشان موافق باشد و به اعمال آنها رضايت داشته باشد، اگر چه در عمل آنها را ياري نكند ولي از آنان محسوب مي شود و رضايت قلبي او نسبت به فعل گناه، او را نزد خدا شريك جرم معصيت كاران قرار مي دهد. بنابر اين هر مسلماني وظيفه دارد براي رهايي از شركت در گناه اهل معصيت، در صورت مشاهده خلاف، اگر چه قدرت جلوگيري از منكر را نداشته باشد حداقل با زبان نهي از منكر و مخالفت و ناراحتي خود را ابراز كند، اين وظيفه اي است كه مخصوصاً در محيط زندگي انسان بايد به آن توجه خاص شود تا اهل معصيت جرأت تكرار عمل خلاف را پيدا نكنند.
امام صادق(ع) در مورد اين موضوع مي فرمايد: «مَن كانَ لَهُ جارُ وَ يَعمَلُ با لمَعاصِىَ فَلَم يَنههُ فَهُوَ شَريكهُ» هر كس همسايه اي دارد كه اهل معصيت است و او را نهي نمي كند، در گناه او شريك است.
عارضه ديگر ترك امر به معروف و نهي از منكر خشم الهي است، رحمت عامه الهي شامل همه انسان ها مي شود و رحمت خاص پروردگار فقط مخصوص بندگاني است كه اهل اطاعت و بندگي هستند و دستورات او را كاملاً اجرا مي كنند، ديگران را نيز به انجام وظائف ترغيب و از انجام محرمات تحذير و نهي مي كنند و در نتيجه نزد پروردگار عالم از ارج و قرب خاصي برخوردارند. اما كساني كه به اين واجب الهي عمل نمي كنند، از رحمت خاص الهي بي بهره هستند و غضب الهي را براي خود خريده اند. بدتر از اين افراد كساني هستند كه به منكرات امر و از خوبي ها نهي مي كنند، اينان منفورترين اعمال را انجام مي دهند و نزد خدا مغضوبند.
¤ آثار اجتماعي
جامعه، يك مجموعه به هم پيوسته است و تفكيك و جداسازي افراد آن ميسر نيست. مجموعه رفتارهاي اجتماعي افراد هر جامعه اخلاق عمومي آن جامعه را به وجود مي آورد و رفتار اجتماعي هيچ انساني را نمي توان بي تأثير در جامعه دانست، رفتارهاي اجتماعي نيك، اثرات مثبت در جامعه گذاشته و بر عكس، رفتارهاي اجتماعي زننده و زشت، جو مسموم و مشمئزكننده اي را در جامعه به وجود مي آورد، بدين جهت ترك امر به معروف و نهي از منكر، رفته رفته زمينه ترك كار هاي نيك و انجام كار هاي زشت و ناروا را در جامعه پديد مي آورد چرا كه ميل به انجام معاصي الهي و مفاسد اخلاقي در سرنوشت همه افراد وجود دارد ولي به علل گوناگون، مانند حيا و علاقه به حفظ احترام و اعتبار اجتماعي، عموماً از انجام آن خودداري مي كنند. اما وقتي كه عده اي در جامعه مرتكب رفتارهاي زشت و فسادانگيز شدند و كسي معترض آنها نشد، افراد ديگر جسارت پيدا كرده و رفته رفته به اين اعمال مبادرت خواهند كرد و بدين جهت فساد اخلاقي سراسر جامعه اسلامي را فرا خواهد گرفت.
جامعه اي كه در آن به اين تكليف الهي عمل نمي شود رحمت الهي از اين جامعه زايل شده و عذاب و عقوبت الهي، دامنگير آن خواهد شد اگر چه اكثر افراد آن جامعه اهل نيكي باشند اما ترك اين واجب الهي خود از بزرگترين منكرات است، بنابراين همه افراد جامعه گرفتار غضب الهي خواهند شد.
پيامبر اسلام(ص) مي فرمايد: «امر به معروف و نهي از منكر كنيد وگر نه، عذاب خدا شامل همه شما خواهد شد.» يكي از آثار پر بركت رواج امر به معروف و نهي از منكر در جامعه اسلامي، دلگرمي مومنان و مستحكم شدن پشتوانه اجتماعي اهل ايمان است. به طور كلي رواج امر به معروف و نهي از منكر، عزت مومنان را در پي دارد و زوال آن، ذلت و خواري دين خدا و اهل ايمان را به دنبال خواهد داشت. امر به معروف و نهي از منكر دو صفت خداوند متعال هستند كه هر كس آن دو را ياري كند خداوند او را عزت مي بخشد و هركس آن دو را خوار كند، خداوند او را خوار مي گرداند.
چهارمحال و بختياري- مجيد ملكيان